Onderweg naar Plagwijk

1. Idee (22-03-2024)

Hoe ontstaat het idee voor een boek?

Er zijn dagen en nachten dat meerdere gedachten door je hoofd schieten die mogelijk een mooie, interessante of spannende vertelling in zich bergen. Zodra je echter de schijnbaar vruchtbare gedachteflitsen een voor een afpelt, kom je vaak tot de conclusie dat het gegeven niet groter is dan het idee zelf, noch mogelijkheden biedt er iets van te brouwen dat schuimt en lekker smaakt.

Tip: haal een afgewezen idee niet direct door de shredder. Regelmatig blijkt een aanvankelijk kansloos lijkend concept prima dienst te kunnen doen in een geheel andere setting.

Voor mij begint de zoektocht naar een geschikt onderwerp of thema meestal met een basale psychologische vraag: waarom doen mensen wat ze doen? Hoe kom je daar achter? Het begint met observeren: wat zie ik? Wees objectief, zet je gevoel zoveel mogelijk uit. Kijk naar gedrag en daden van het individu en vooral ook hoe dat individu interacteert met zijn of haar omgeving. Vraag je vervolgens af: waarom gebeurt wat ik zie gebeuren? Probeer dus te ontrafelen wat de verklarende samenstellende delen van dat menselijk denken en handelen zijn. Dat is op zich al een verhaal!

Het boek ‘Plagwijk – dorp langs de rand van het land’ is voortgekomen uit meerdere bronnen die zich uiteindelijk tot een stroom wisten te verenigen.

Naast wat eigen speurwerk, leerde ik onder andere via hulpverlenende instanties hoe het er echt aan toe gaat in bepaalde stadwijken, dorpen en buurtschappen, hoe men zich daar niet gehoord voelt door het vertegenwoordigend bestuur, zich afkeert van het gezag en er de strijd mee aanbindt, zelf het lot in handen probeert te nemen waardoor ook binnen die gemeenschappen zelf groepsvorming en verdeeldheid ontstaat. Niet alle inwoners bezitten de cognitieve vaardigheden om voor zichzelf te zorgen of op te komen, als gevolg van onder meer gebrek aan onderwijs, het eigen gelijk bij voorkeur toetsen aan gelijkgestemden, waardoor ze in een vicieuze cirkel terechtkomen en verslaving aan drank en drugs op de loer ligt.

Ik begon me al snel ook af te vragen: wat zie ik als ik door een vergrootglas naar het reilen en zeilen van zo’n gemeenschap kijk? In hoeverre zie ik dan een afspiegeling van de samenleving als geheel?

Zo werd een idee een verhaal.

* * *

2. Keuzes (27-03-2024)

Het op een hervindbare plek opbergen van verzamelde ideeën en informatie voor je nog te schrijven boek, kan een aandacht slurpende bedoening zijn. Een enigszins systematische aanpak is daarom te adviseren. Daarbij komt nog dat je tussendoor, en veelal op even onverwachte als ongelegen momenten, aandachtspunten te binnen schieten die je niet mag vergeten; bijvoorbeeld om inconsistenties of onmogelijke tijdlijnen te voorkomen. Snel vastleggen! Niet zelden moet je het bed uit om een geniale nachtelijke inval te noteren omdat die bij het aanbreken van de dag meestal is verdampt. Net als door de bomen het bos, is het gemakkelijk je verhaallijn uit het oog te verliezen in een ongeorganiseerd fysiek dan wel digitaal archief vol woorden, onleesbare of halve zinnen, aantekeningen en memootjes.

Hoe schep je orde in de chaos? Keuzes maken! Categoriseren. Zoals ook van toepassing is op ideeën, bewaar ongebruikte informatie; ze kan later nog van pas komen of in een ander verhaal van dienst zijn. Maak een bak ‘diversen’.

Voor Plagwijk wilde ik een setting construeren waarin de verschillen tussen (groepen) inwoners, zoals in het vorige #rblog ‘Idee’ beschreven, ook fysiek tot uiting komen. Ik koos ervoor het verhaal te situeren in een dorp dat uit drie in meerdere opzichten verschillende kernen bestaat, een klein bedrijventerrein en een riviertje. Het idee van een stadswijk liet ik varen.

Om de excentrische ligging van het dorp met de naam Plagwijk, de facto mijn allereerste keuze, te benadrukken ligt het aan de landsgrens waar, naast een fietssnelweg, een kloosterruïne te vinden is.

Het besluit de verdeeldheid binnen het dorp extra te accentueren door een klootschiet/kogelwerpbaan toe te voegen waarop de plaatselijke klootschietclub en kogelwerpverenging dezelfde sport beoefenen, was ook een directe keuze.

De eerste contouren van Plagwijk legde ik vast in een schematische plattegrond, een belangrijk handvat, van waaruit ik tot verdere invulling kon overgaan. Gaande het schrijfproces veranderen voornemens voortdurend en dat is prima want het kan altijd beter. Ik vroeg me bij elke mogelijke wijziging telkens wel af of die, redelijkerwijs, binnen dat eerste kader pasten.

De inrichting van dorp en omgeving werd voor een deel ook bepaald door het al eerder, zelfs voordat de eerste zinnen op papier kwamen, genomen besluit, tevens een persoonlijke wens, het verhaal te gieten in een stijl die ironie en satire kan combineren met de pracht en kracht van onvoorwaardelijke liefde.

Uiteindelijk vormden die basiskeuzes de dragende pijlers onder het gehele scheppingstraject.

* * *

3. Ontwerp (2 april 2024)

Tijdens het verzamelen en categoriseren van ideeën ontstaan op het toneel in je hoofd al vrij snel scènes die je vastlegt. Je kunt gerust zeggen dat het schrijven van een boek begint bij het allereerste idee.

De ruim opgezette contouren staan, nu de rest nog even: destilleer vanuit je ideeën, keuzes en eerste opzetjes de ingrediënten die vorm en smaak van je boek gaan bepalen.

Tussendoor: voor mij is de titel vaak de eerste symbolische hanger aan de kapstok waar alle overige hangers van afhangen. Doe een zelftest: waarmee associeer je, voor de vuist weg, de plaatsnaam ‘Plagwijk’? En de ondertitel ‘dorp langs de rand van het land’?

Hoe ziet dat bij elkaar gesprokkelde beeld er globaal uit?

In het buitengebied van Plagwijk wonen hoofdzakelijk boeren. De bevolking van de dorpskern bestaat uit drie groepen die in afzonderlijke wijken wonen. De oude elite, nakomelingen van de stichters, die teren op hun eigen heroïsche geschiedenis, resideren aan cirkelvormige straten rond de Markt. De inwoners waarvan de voorouders ooit naar het dorp kwamen om te werken, wonen in een wijk met uitsluitend rechte straten. Nieuwkomers van buiten huizen in een aparte buurt zonder uitgesproken structuur.

Het onderscheid tussen deze groepen wordt versterkt doordat ze elk een eigen sportploeg hebben voor een en dezelfde sport. Binnen de groepen bestaan onderling ook verschillen op grond van, onder meer, levens- en geloofsovertuiging. Tussendoor paraderen de paradijsvogels.

Rode draad door het verhaal is dat het lokale bestuur er heel veel aan gelegen is alles zoveel mogelijk bij het oude te laten.

Zodra de ware reden voor die behoudzucht aan de oppervlakte komt, ontstaat een diepe crisis waarin bevolkingsgroepen, gezinnen en mensen tegenover elkaar komen te staan en ontspint zich een intense strijd tussen de oude en een nieuwe realiteit.

Deze setting en zeer verkort weergegeven verhaallijn moet worden gevuld met karakters en gezichten die zich qua voorkomen en gedrag lenen om aan een deel van de gebeurtenissen en dialogen een ironische en/of satirische draai en toon te geven. 

Vooral vanwege het plezier dat ik er zelf aan beleefde, heb ik het verhaal doorweven met verwijzingen naar al dan niet echt gebeurde historische gebeurtenissen, bekende personen en onvergetelijke typetjes.

Setting, verhaal en karakters worden uiteindelijk bij elkaar gebracht en gehouden door, hoe kan het ook anders, de onvoorwaardelijke liefde tussen mensen.

Van een ontwerp een boek maken vind ik de mooiste fase van het creatieve proces. Daarover meer in het volgende deel.

* * *

4. Boek (8 april 2024)

Het vorige deel over mijn reis naar Plagwijk eindigde met de zin: ‘Van een ontwerp een boek maken vind ik de mooiste fase van het creatieve proces.’

Dat proces bestaat uit inhoud geven, levend maken van het ontwerp. Schrijven is pas echt leuk als je het eerder geschrevene nog eens naleest en onderwerpt aan zelfredactie. Werken aan een tekst om het van ‘levend’ op te werken naar ‘sprekend’ en ‘beeldend’, en dat vaak meerdere keren, leidt ertoe dat je verhaal zich steeds meer met jou vereenzelvigd.

Tot aan de volgende twijfel. Wat nu? Niet opgeven, gewoon doorgaan. Steeds weer word ik bevestigd in een zelf bedacht aforisme: voor auteurs is een punt maken gemakkelijker dan er een zetten!

Het gaat nu om details, invullen verhaallijnen, neerzetten personages, karakterontwikkeling uitwerken en voortdurend controle houden over consistentie: ben ik nog op de goede weg?

Van meet af aan wilde ik Plagwijk schrijven in de vorm van een serie, om die structuur uit te proberen: wat doet dat met mezelf, maar vooral ook wat de invloed is op de lezer. Het werden drie seizoenen van elk negen afleveringen, plus proloog en epiloog.

Door het hele verhaal speelt de vraag: welke invloed heeft het verleden op het heden, het heden op het verleden en wie heeft daar baat bij?

Gaande het schrijven bekroop me het gevoel dat ik dat leidmotief, ‘daden veroorzaken echo’s in de tijd’, sterker naar voren kon laten komen. Dat gaf tegelijkertijd de mogelijkheid om stijlen te combineren. Hoe? Ik besloot elke aflevering te starten met een episode van een doorlopend verhaal over de belevenissen van een aantal soldaten dat na de Tweede Wereldoorlog moeite heeft terug te keren naar het leven van alle dag in Plagwijk en naar zichzelf. In deze 27 episoden van elk 220 woorden komen verleden en heden regelmatig met elkaar in aanraking. Waar het hoofdverhaal veel aan diens fantasie overlaat, wordt de lezer hier direct en zonder veel omhaal met de belevenissen van de soldaten geconfronteerd.

Het in bepaalde gemeenschappen blinde vertrouwen in waarzeggers en paragnosten wilde ik invullen door een karakter op te voeren met een bijzondere gave, in feite een vrij zeldzame fysieke toestand die echt bestaat, namelijk synesthesie, waarbij hersendelen die de zintuigen aansturen met elkaar verbonden zijn. Het personage in het boek associeert geur met kleur.

Uiteindelijk is een verhaal ontstaan waarin lot en noodlot, macht en afhankelijkheid, moed en angst, verdeel en heers, waarheid en leugen en de bijkomende gevoelens met elkaar verweven zijn. Slechts de onvoorwaardelijke liefde kan het alleen aan.

Tijdens het schrijven kreeg ik weleens de vraag: ‘Hoeveel woorden heb je al?’ Daar gaat het niet om. Een verhaal telt immers het aantal woorden dat nodig is om het te vertellen. 

* * *

5. Publicatie (13 april 2024)

Het manuscript ligt er, klaar om het de wereld te gunnen. Maar hoe? Wat te doen met die, al dan niet digitale, stapel volgeschreven papieren? Die vormen nog lang geen boek!

Wie geen uitgever heeft, biedt het werk aan mogelijk geïnteresseerde partijen aan, krijgt vaak nul op het rekest en soms een kans.

In eigen beheer publiceren via bijvoorbeeld een webwinkel, is een mogelijkheid. Ook kun je een POD-uitgever inschakelen. POD (Printing on Demand) houdt in dat pas na bestelling en betaling het boek gedrukt wordt. Houd er rekening mee dat bij POD uitgaven actieve begeleiding ontbreekt of sterk is gestandaardiseerd.

Het grootste bezwaar bij voornoemde opties, in mijn beleving althans, is dat het manuscript niet door een of meerdere kritische redactierondes gaat. Mee- of proeflezers, uitzonderingen daargelaten, zijn geen redacteuren.

Ik heb weleens geprobeerd een manuscript te redigeren, viel daarbij echter voortdurend in dezelfde kuil: ik spiegelde de tekst aan hoe ik het zou hebben opgeschreven. Daar gaat het niet om: een goede redacteur laat de schrijver groeien, zichzelf ontwikkelen, beter worden, binnen zijn eigen stijl en mogelijkheden.

Al enige jaren ben ik verbonden aan een uitgever die me door het gehele traject van schrijven tot en met uitgeven, respectvol uitdaagt en voortdurend meer eigenheid laat ontdekken. Je moet daar natuurlijk wel voor openstaan. Eigenwijsheid is niet altijd wijs!

Aangezien je je eigen verhaal nooit voor een tweede keer voor het eerst kunt lezen, je weet immers al wat er komt, word je blind voor instinkers, vallen je bepaalde dingen niet meer op. Voorbeeld: de redacteur van Plagwijk adviseerde me na te gaan hoe vaak het woord ‘maar’ in het manuscript voorkomt. Het geschrift bevat ongeveer 108.000 woorden, een volslank boek. Ik, dat wil zeggen Word, telde ruim 900 keer ‘maar’. Ik heb er 600 van weggewerkt door synoniemen in te zetten, het woord te laten vervallen of de zinnen om te bouwen. Het manuscript werd er beter door!

De redactie wordt afgesloten met echt monnikenwerk, namelijk de opmaak; kortgezegd de tekst zo mooi als mogelijk op de pagina’s krijgen, waarbij onder meer wordt gekeken naar uitlijning, afbrekingen en ‘weduwen en wezen’.

Ondertussen ligt ook het onderwerp ‘omslag’ op tafel. Hoe zorg je ervoor dat de aanblik van de omslag de potentiële lezer voldoende uitdaagt om het boek uit het schap te pakken. Gelukkig bestaan ontwerpers. Schrijver/uitgever/redacteur hebben een sfeerbeeld bedacht voor Plagwijk, waarin, gekoppeld aan het leidmotief ‘daden veroorzaken echo’s in de tijd’, onder meer de woorden serie, grensplaats, heden versus verleden, traditioneel, dreiging en vergrootglas voorkomen. Dit heeft geresulteerd in een omslag die in één oogopslag verschillende elementen van het verhaal combineert om nieuwsgierigheid op te wekken.

Elke schrijver weet hoe moeilijk het is om in de aandacht en belangstelling te komen van het publiek. Ik prijs me gelukkig dat ik, naast een vertrouwde uitgever, een ervaren literair agent, met een deskundig team en een enorm netwerk, bereid heb gevonden mij te ondersteunen bij de ontwikkeling van mijn schrijverschap in het algemeen en de promotie van dit nieuwe boek in het bijzonder.

Ik besef dat ik zelf een belangrijke rol heb in de vergroting van mijn bekendheid en identiteit. Daarvoor met volle inzet acties plannen en ondernemen, doe ik met alle plezier. 

Schrijver is een eenzaam vak, hoor ik weleens. Zonder al die fijne mensen om me heen die me daarbij helpen, wellicht. Samen maken we er echter een feest van!

* * *