#BinnenDoorDenker 
 "- bondig formuleren zet aan tot doordenken -"
 

 Pianolastemming – 12 januari 2019                                                                                                                                                                                                             
 
In aanloop naar blue Monday op 21 januari voelt het weldadig ons wolkengrijze land, waar momenteel weinig te beleven valt, te verruilen voor de aangename boorden van de Pacific. Ik ben in Los Angeles met slechts één doel, eigenlijk twee maar uiteindelijk één: een duo. Hoewel ik weet waar ik naartoe wil, wandel ik eerst over Hollywood Boulevard en vind daar de eerste. Voor de tweede moet ik Vine Street inlopen. Vervolgens op naar Valhalla Memorial Park Cemetery in Hollywood  voor het graf van Oliver ‘Babe’ Hardy, de dikke, en direct door naar Forest Lawn Memorial Park in de Hollywood Hills. Ik ben van kind af aan een groot bewonderaar van Stan Laurel, de dunne. Als ik naar zijn graf loop barst ik spontaan hardop in lachen uit. ‘If anyone at my funeral has a long face, I'll never speak to him again.’ Dit door de komiek zelf opgestelde grafschrift schiet mij spontaan door het hoofd. Daarna gaat eindelijk mijn lang gekoesterde wens in vervulling: het beklimmen van de 147 traptreden van de Music Box Steps, waarover de dikke en de dunne ooit een pianola naar boven sleepten. De stenen trap tussen Descanso Drive en Vendome Street, vlakbij Sunset Boulevard, toen tegen een kale heuvel gelegen, ligt ingeklemd tussen huizen. Onderweg naar boven gaan hun even iconische, ontwapenende als komische filmbeelden door mijn hoofd. Het is zo intens dat als Stan zijn wijsvinger in Ollies oog prikt, ik zelf ineens wazig zie. Ik voel geen pijn, wel een traan.


Copulator – 5 januari 2019                                                                                                                                                                                                                                 
 
Er is geen enkel goed gebruik over dat niet onder vuur ligt. De zwartepietendiscussie is er zelf een geworden. Nu gaat het over oudejaarstradities. Ook daar zijn inmiddels oplossingen voor: de hulpdiensten mogen voortaan lachgas inzetten als ze worden belaagd. Dat geldt bij zowel verbaal geweld als kanonslagen. De daders zijn toch niet meer te helpen. Gun vreugdevuurbouwers een tripje naar deze streken om te leren hoe je een fatsoenlijk paasvuur bouwt en hoe je met twintig melkbussen op een rij, water, carbid en een vlam oorverdovende knallen produceert met een beheersbaar en toch gezellig risicoprofiel. Maar ja, in deze tijden kom je niet meer weg met een simpele vergelijking als het om de oplossing van contemporaine problematiek gaat. Toen ik eens zei dat CO2 twee keer zoveel zuurstofatomen bevat als koolstofatomen – waarom maken we ons desondanks zo druk? – werd ik weggehoond. Ik vernam dat zelfs de SDC al tijden op zoek is naar alternatieven voor afzichtelijke windmolenbossen en weivervangende zonnepaneelparken. Op 21 januari komen ze met een revolutionaire innovatie die een oeroude praktijk opwaardeert naar een nieuwe klimaatneutrale energieopwekker. Berekend is dat tijdens seksuele activiteit veel energie vrijkomt die onder meer in transpiratie en amechtigheid nutteloos wegvloeit. Door polen aan te sluiten op de uitvoerende partners kan het spanningsverschil tussen hen worden opgeslagen als energie. Normaal wordt zulks eerst op fruitvliegjes getest, maar die bleken niet bestand tegen bananenstekkers. Er is ook een serendipitair resultaat te melden: onzinnieuws blijkt het best te worden gelezen door een erotiserende titel.


 Wegen – 29 december 2018                                                                                                                                                                      
 
Voornemens maken voor Nieuwjaar is flauwekul. Dat soort ambities is net als de horizon: die is er maar komt nooit dichterbij. Niet meer roken vanaf nul uur op 1 januari? Nou ja, die ene sigaar nog, om de vuurpijlen af te steken. Minder vlees gebruiken? Nou ja, zonde van dat heerlijke hammetje. Daarnaast duurt de nacht nog lang en is een stevige fundering vereist. Minder drinken? Nou ja, wel eerst flink toosten op het nieuwe jaar. Dat doe je niet met bubbelpis van Rivella. Bovendien, een magnum Veuve Clicquot Brut in mijn mik, maakt me tot alles bereid. Weet je wat? Nu 2019 toch al is begonnen, schuiven we al die goede intenties maar een jaar door. Nou ja, waarom ook niet? Ze zijn tenslotte voor jezelf het vervelendst. Dat is de crux. Ik zou zeggen: draai het eens om. Streef naar iets waar een ander wat aan heeft. Mijn wens voor 2019: meer wegen. Hiermee refereer ik niet aan meer asfalt of meer gewicht. We hebben hier toch nauwelijks files en door te blijven dampen wordt je niet moddervet in je laatste pretjaar. Al vreet je heel het hammetjesschap van Dirk leeg. Met wegen doel ik op de manier waarop we elkaar de maat menen te kunnen nemen. Echt out of the box denken betekent: voor alle beschikbare informatie openstaan, die samenvoegen, kanaliseren, laten bezinken en tot een uitgebalanceerde afweging komen die meerwaarde biedt aan het volksgeloof. Je gemoed valt ervan af en het laat zelfs gillende keukenmeiden zwijgen.


 Kerststrijd – 22 december 2018                                                                                                                                                                  
 
Al twintig jaar associeer ik de kersttijd, feest van een geboorte, met een sterven. Mijn vader zou nog voor het einde van het jaar 78 worden, ware het niet dat hij ernstig ziek was. Geruime tijd probeerde hij dat naar buiten toe niet te laten blijken, maar uiteindelijk neemt ziekte elke maskerade weg. ‘Wat is het toch wat met je!’ zei mijn zus. ‘Wat? Het is niks!’ Hij wist het donders goed. Lang hield hij vast aan zijn relativerende humor. ‘Kan ik langskomen?’ vroeg een oud-collega. ‘Och, je houdt me toch niet van mijn bed.’ Waar we in andere jaren als kinderen met aanhang rond de kerstdis samen of apart aanschoven, zaten we toen met zijn allen rond zijn sterfbed. Dat bed naar beneden halen was ook al zo’n ding: ‘Dat is het begin van het einde.’ Inderdaad. Ik weet niet of hij bang was voor de dood. Dat komt omdat ik niet goed kon inschatten wat er nog over was van zijn ooit degelijke katholieke geloof. Ik denk vooral de sfeer: in zijn laatste nacht zong mijn moeder Panis Angelicus; hij opende zijn ogen en keek ons nog een keer aan. Wat een ontroering! Is de tijd voor je geboorte eigenlijk dezelfde als die na je dood? Omdat hij niet wilde gaan met kerstmis, vocht hij zich nog door die dagen en kwam daar de ochtend erna achter. Het was goed zo. Van de geboorte van een dood een familiedag maken is hem in extremis toch maar gelukt. Amen.


 Bedekking – 15 december 2018                                                                                                                                                                                                                      
 
Het wettelijk verbod op gezichtsbedekkende kleding polariseert naar een discussie over godsdienstvrijheid. Dat is jammer, want het is een politieke. Wij koesteren onze democratie. Hier is de macht aan het volk. Daarvoor is openheid en zichtbaarheid een vereiste: je moet kunnen zien met wie je van doen hebt. Bovendien is in ons deel van de wereld godsdienst gaandeweg verworden tot een soort vrijetijdsbesteding, waarin enthousiastelingen nog altijd ongebreideld ziel en zaligheid kwijt kunnen. Was het vroeger een bovenliggende drijfveer van handelen, tegenwoordig is religie ondergeschikt daaraan. Beter is het over de vermenging van kerk en staat te hebben. Ik ben voor een nog striktere scheiding dan nu het geval is en pleit voor breed vormend onderwijs overdag en, desgewenst, godsdienstonderricht uitsluitend buiten werktijd en in de weekenden. Dan kunnen fanatici zich uitleven in bidden, net als die in, bijvoorbeeld, filatelie, swingen en naturisme. Daarmee, hoe kan het toch, zijn we ineens beland aan de andere kant van het spectrum, waar we een doorslaggevend argument vinden waarom we iemand minimaal in het gezicht moeten kunnen kijken: nudisten mogen zich ook niet in hun hobbykostuum op de openbare weg vertonen. De lendenstreek hoort tussen vijgenbladen. Achter de heg, thuis of in het verenigingsgebouw prima, maar niet op straat. Mag je je in het openbaar in alles bedekt laten zien, dan ook in alles onthullend! We zijn het er wel over eens dat alles bedekken in een enkel geval om esthetische redenen verantwoord is, maar het tegenovergestelde onder naaktlopers in ruime meerderheid niet.


 RijmManagement – 8 december 2018                                                                                                                                                 
 
Toen voetbalscheidsrechter Björn Kuipers werd gevraagd waarom hij een speler geen rood had gegeven, bleek dit onderdeel van wedstrijdmanagement te zijn. Anders had het team na enkele minuten al met negen man gestaan. Kuipers is een succesvolle kruidenier die heel goed weet hoe commercie werkt, hoe klanten te verleiden. Wat dit met de titel van dit cursiefje te maken heeft? Managen is niets anders dan rijmen, verbindingen maken. Op televisie mag wel wat vaker programmamanagement plaatsvinden. In deze rijmtijd Paulien Cornelisse naar DWDD halen om mensen van hun dichtfobie te bevrijden is op zich een aardig plan, ware het niet dat ze de angst slechts vergrootte door er niet veel van te bakken en in enge haiku’s te vluchten. Gelukkig gaf tafelheer Splinter Chabot college hoe het wel moet: met Sinterklaas neem je elkaar de maat, liefdevol in lyrische tonen of puntig in strak metrum. En het moet natuurlijk rijmen! Waarom? Rijmen relativeert, maakt elke boodschap verteerbaar en bewijst dat de maker er aandacht aan heeft besteed. Goede gedichten zijn relatiemanagement. Later die avond ging Omroep MAX gruwelijk in de fout bij het niemendalletje ‘Droomhuis Gezocht’. Twee mannen zoeken een huis in Hongarije, aan de oever van de mooie blauwe Donau. Tussendoor impressies van het land. Op een kade in Boedapest staan zestig paar metalen schoenen, een oorlogsmonument ter nagedachtenis aan Joden die hier hun sieraden in hun schoenen moesten stoppen en vervolgens werden doodgeschoten. De rivier ving ze op en nam ze mee. Dat valt echt niet te rijmen.


Geniaal – 1 december 2018                                                                                                                                                                       
 
Erkend China kenner Ruben Terlou vindt het geen verrassing dat in dat land voor het eerst verregaand met genen van mensen is geknoeid. En niet zomaar een beetje: na een ivf-behandeling is uit een genetisch gemodificeerde bevruchte eicel een tweeling geboren. De aanpassing in het DNA moet voorkomen dat de meisjes Lulu en Nala met de hiv besmetting van vader worden opgezadeld. Een andere zaaddonor was waarschijnlijk goedkoper geweest. Maar dat is een oersaaie Oudhollandse opmerking. Het is trouwens nog niet bewezen: de Chinese knutselaar He Jankui, een wetenschapper van faam, heeft het via YouTube wereldkundig gemaakt. Dan moet het toch wel haast waar zijn! Volgens een professor op televisie is de ingreep erg simpel. Hij bedoelde dat niet neerbuigend, maar stelde omvang van kennis wel in een relatieve verhouding tot die van de gemiddelde mens. Waarom geen verrassing? Volgens Ruben menen de volgers van Confucius te heersen over de wereld en erop in mogen grijpen. Gelukkig is dat in onze westerse wereld na de afschaffing van geloof en gekozen megalomane dictators niet meer het geval. De ophef is groot. In Nederland, voorbeeldland voor de redelijke ethische discussie, gebeurt het niet omdat men nakomelingen niet ongevraagd met een aangepaste DNA streng willen belasten. Raar, want met een beetje knip- en plakwerk is de gemiddelde Nederlander maakbaar, de zwartepietendiscussie direct voorbij, wordt de huidige klassenmaatschappij een milieuneutrale vanzelfsprekendheid, het vak geschiedenis alvast voorgeprogrammeerd, komt vleselijke lust uit de bio-taboesfeer en vraagt niemand meer: ‘Hoe haal je het in godsnaam je hoofd?’


 Waterlinie – 24 november 2018                                                                                                                                                               
 
Tussen het gesoebat over de kleur van de knecht, stabiliteit van de stint en valorisatie van vaccinatie, verdronk bijna het nieuwsbericht over de bodemdaling in sommige delen van ons land. Lijkt mij toch een serieuze zaak! Onder meer droogte, gaswinning en bebouwing zijn aanstichters van dat kwaad. Voorbeeld: in Gouda lijkt het water in de gracht te stijgen, het zijn echter de gebouwen langs de kade die wegzakken in de veengrond. Het schijnt dat de waterschappen bodemverzakking tegengaan door met het niveau van het grondwater te spelen. Om daling tegen te gaan, moet dat peil omhoog. Er komt dus een moment dat bodem- en waterpeil gelijk zijn. Dat wordt het Nationale Natte Voeten Moment. Als we niets doen ontstaat een dilemma: of de landbouwgronden vol laten lopen of de oude binnensteden leeg. Daarnaast valt over de oorzaken ook nog wel wat te zeggen. Het neoliberale stampvoeten over het eigen gelijk tijdens elk denkbaar gequeruleer heeft een niet te veronachtzamen effect op het alsmaar verder inklinken van de instabiele ondergrond waarop die discussies worden gevoerd. Opvallend is dat de rechts-nationalistische roetveeghemden de toestroom van vluchtelingen nog niet als oorzaak hebben aangevoerd plus het gevaar dat ze, na een barre boottocht, hier samen met ons alsnog de plomp ingaan. Wellicht dat ze als integratieproject een berg zand naar Het Groene Hart kunnen kruien. Een tegenvaller: normaal ontbreekt het ze niet aan fantasie als het daarover gaat. Mij ook niet, maar ik zit nu eens aan de goede kant van de Hollandse Waterlinie.


Embedded – 17 november 2018                                                                                                                                                                                                                 
 
Ik ben vooral geïnteresseerd in de persoon. Meer heb ik op dit moment niet: Arnon Grunberg is voor mij zowel letterlijk als figuurlijk tabula rasa. Ik kan overigens ook niet zeggen dat ik geheel onbevooroordeeld ben: de schrijver zorgt soms voor pittige controverses en dat aspect intrigeert mij stiekem het meest. Ik houd van mensen met meningen en daar heftige polemieken mee oproepen. Globetrotter Grunberg is met zichtbaar plezier even neergestreken in onze contreien, daartoe uitgenodigd door de jubilerende boekhandel waar ik te gast ben. Fysiek valt hij in het niet bij de introducerende directeur en interviewer van dienst. Zodra hij echter het woord neemt sublimeert Arnon direct naar het onbetwiste middelpunt van de avond. Vriendelijk beantwoordt hij vragen en, ondanks het Nederlandse tutoyeerterrorisme, altijd in de nette ‘u’ vorm. Daar kan ik al van genieten. Intelligent eloquent vertelt hij over de totstandkoming van zijn boeken en de diepte van de onderzoeken die hij daarvoor verricht. Hij streeft naar ‘embedded’ zijn, zeg: zo geïntegreerd als mogelijk onderdeel uitmaken van situaties of groepen om te begrijpen waarom mensen doen wat ze doen. Daar ontspringen de meest beklijvende zinnen. Ik concludeer ondertussen, schrijver annex persoon een uurtje te hebben meegemaakt, dat ik me onderin de valkuil bevond waarvoor de auteur zelf het meest beducht zegt te zijn: oordelen met beperkte kennis is gemakkelijk en wordt met toenemende inzichten steeds moeilijker en, als je alles weet, wellicht onmogelijk. Ik ga met open vizier de confrontatie aan met Arnon Grunbergs nieuwste roman ‘Goede Mannen’.


LichtDichter – 10 november 2018                                                                                                                                                                                                           
 
Valt het te rijmen dat Nederlandse zwartgallige dichters als Lévi Weemoedt, Jan Boerstoel en Hans Dorrestijn zich uiten in light-verse? Dat ze hun bezwaarde gemoed verdichten in lichte verzen? Dat is op zich ironisch. Dit poëziegenre associeer ik direct met de legendarische leraar Engels Johan van der Meulen, alias John O’Mill, die de stupiditeiten van zijn leerlingen in een heel succesvolle reeks boekjes publiceerde. Little bone comes for his little loan. Het is de frustratie van de meester gemaskeerd door humor. De andere genoemde light-verse-writers gebruiken een vergelijkbare techniek: door de ellende enorm op te blazen wordt het komisch. Dat is de basis van humor: een herkenbare situatie te relativeren door deze volledig uit zijn verband te trekken en die vergroten, verkleinen of er een verrassende twist aan te geven. Verantwoordelijk voor de faculteit associëren en producent van de lach in onze hersenen is de frontale kwab. Achterhalen wie dat breindeel mist is vrij eenvoudig: zij zullen niet om je vraag lachen. Mocht je als deel van het antwoord een hengst voor je kop toe krijgen, dan voldoet de situatie wel weer aan de regels van relativering en daarmee aan die van humor. De scherts is dus een ernstige zaak, waarmee niet te spotten valt. Doe je dat toch ... wat komt rondom gaat rondom, shall we but say. Intussen blijven zielenpijn en hartzeer de beste brandstof voor dichters, waar ze zich een weg uit proberen te rijmen. Bieden ze troost? Jazeker, ik snap mijn eigen lichtgedichten meestal ook niet.


Erbarmen – 3 november 2018                                                                                                                                                                       
 
In de aardige quiz Met Het Mes Op Tafel van Omroep Max vraagt de heerlijk anachronistisch gecaste presentator Herman van der Zandt in welke stad de Tweede Defenestratie plaatsvond, waardoor de Dertigjarige Oorlog uitbrak. De oplossing vind ik veel minder interessant dan het woord dat die aanleiding omschrijft. Defenestreren betekent ‘uit het venster werpen’. Hier gaat het om een aantal protestantse edelen die in 1618 drie katholieke vertegenwoordigers van de koning uit het raam van de burcht in - het antwoord - Praag flikkerden. Voor zo’n woord kun je me wakker maken. In het kader van een project voor mensen aan de onderste rand van de samenleving, heeft Beau van Erven Dorens het op een andere zender over gebrek aan ‘erbarmen’. Ook een prachtig woord, waarvan klank en ritme de betekenis - zich ontfermen - op bijna muzikale wijze helpen uitdragen. Luister maar eens naar ‘Erbarme dich’, de mooiste en ontroerendste aria uit Bachs Matthäus Passion. Wat hebben die twee begrippen met elkaar te maken? Aanhangers van twee christelijke geloofsovertuigingen kennen geen erbarmen jegens elkaar en vertegenwoordigers van, voornamelijk, overheidsinstanties niet met de kansloze zelfkanters. Het resultaat is in beide gevallen een verwijdering tussen mensen met verschillende achtergronden. Blijkbaar behoort erbarmen tonen exclusief tot de eigen stam. Daarbuiten is het bedreigend en vereist het bemiddeling van hogerhand: een zelf geclaimde god of een zelfbenoemde snob. Universele saamhorigheid smeden vergt liefde en lef. Waar een gelijk het voor het zeggen heeft, gaat een ander gelijk helaas nog vaak het raam uit!